99 lat temu, 28 czerwca 1919 roku, podczas paryskiej konferencji pokojowej podpisany został niezwykle ważny dla Polaków traktat wersalski. Dokument przywracający Polsce niepodległość i suwerenny byt państwowy po 123 latach niewoli i upokarzających rozbiorów podpisali Roman Dmowski i Ignacy Jan Paderewski.

18 stycznia 1919 roku w Paryżu rozpoczęły się obrady konferencji pokojowej, w której uczestniczyli przedstawiciele 27 państw sprzymierzonych i stowarzyszonych. Polska była reprezentowana przez całkowicie poświęconego świętej sprawie polskiej dra Romana Dmowskiego i premiera oraz ministra spraw zagranicznych Ignacego Jana Paderewskiego. Państwa pokonane w I wojnie światowej nie zostały dopuszczone do konferencji podobnie jak Rosja Sowiecka, która nie została zaproszona, gdyż mocarstwa Ententy słusznie nie uznawały "rządu" bolszewickiego. Teoretycznie najważniejszym organem konferencji było zgromadzenie plenarne delegatów. W praktyce jednak o nowym porządku światowym decydowały Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Francja, Wielka Brytania, Japonia i Włochy, które utworzyły Radę Najwyższą. 29 stycznia na posiedzeniu Rady Najwyższej dr Roman Dmowski- świetny krasomówca i polemista wygłosił znakomite pod względem merytorycznym, improwizowane ponad pięciogodzinne przemówienie w języku francuskim i angielskim, w którym po raz pierwszy przedstawił polskie stanowisko i nasze oczekiwania. Jako punkt wyjścia do dalszych uwag przyjął rok 1772, czyli datę pierwszego rozbioru Polski. Rozpatrzeniem polskich wniosków zajęła się Komisja Terytorialna  pod przewodnictwem przychylnego sprawie polskiej- byłego ambasadora Francji w Berlinie Jules'a Cambona. Polska delegacja skierowała do niej dwie noty: o granicach zachodnich Polski i projektowanych granicach wschodnich. 19 marca 1919 roku komisja przedstawiła Radzie Najwyższej raport zawierający propozycje dotyczące granicy polsko- niemieckiej. Uwzględniały one w dużej mierze polskie postulaty; przewidując przekazanie Polsce całego Górnego Śląska, Wielkopolski, Pomorza Gdańskiego, Gdańska, czterech powiatów na prawym brzegu Wisły, a także części Dolnego Śląska oraz przeprowadzenie nieszczęsnej jak się później okazało instytucji plebiscytu na Mazurach. Raport ten spotkał się z bardzo krytyczną oceną brytyjskiego- liberalnego premiera Davida Lloyd George'a,  który stwierdził, iż nie uwzględniono w nim oczekiwań oraz argumentów strony niemieckiej! Niestety człowiek ten stał się podczas obrad zaprzysięgłym i jawnym wrogiem Polski oraz zagorzałym sojusznikiem pokonanych Niemiec i środowisk żydowskich nie chcąc by główny sprawca tej strasznej wojny został nadmiernie osłabiony. W związku z tym doprowadził on do istotnych zmian na niekorzyść Polski- Gdańsk już przyznany Polsce przez Wilsona i Clemenceau otrzymał status "Wolnego Miasta" pod protektoratem Ligi Narodów, a na Górnym Śląsku, Warmii i Mazurach miały zostać przeprowadzone plebiscyty. Traktat pokojowy został podpisany 28 czerwca 1919 roku w Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego. Dmowski we wspomnieniach napisał, że udało mu się wywalczyć 90% tego czego pragnął. W pierwszej części dokumentu liczącego łącznie 440 artykułów zapisano powołanie Ligi Narodów mającej być strażnikiem i policjantem europejskiego pokoju. Dalsze części dotyczyły losów Niemiec, które w wyniku układu utraciły część terytoriów na rzecz Francji, Belgii, Danii, Czechosłowacji i Polski, której przypadło więcej ziem dotychczas niemieckich niż wszystkim razem wziętym państwom Ententy. Utworzono "Wolne Miasto Gdańsk", Kłajpedę i okręg Saary, które zostały poddane pod międzynarodową kontrolę. Na terenie Szlezwiku, Górnego Śląska, Warmii i Mazur zostały przeprowadzone plebiscyty. Wprowadzono demilitaryzację strefy nadreńskiej, wyraźnie ograniczono liczebność bitnej armii niemieckiej- wprowadzono zakaz posiadania czołgów, bojowego lotnictwa, okrętów podwodnych oraz nałożono sprawiedliwy obowiązek wypłaty odszkodowań- reparacji wojennych. Traktat Wersalski oddawał Polsce większą część Wielkopolski- tej niezwykle cennej dla Polaków kolebki państwowości polskiej oraz część byłych Prus Królewskich, z niewielkim, aczkolwiek bardzo ważnym dostępem do Morza Bałtyckiego. Po plebiscycie na Górnym Śląsku w 1921 roku i zwycięskim III Powstaniu Śląskim do II Rzeczpospolitej przyłączono część bezcennego górnośląskiego zagłębia przemysłowego z Katowicami i Chorzowem. Co o Śląsku mówił "zbawca Polski" Józef Piłsudski? „Śląsk to stara kolonia niemiecka. W dupie mam cały ten Śląsk”. Dodatkowo, system wersalski nakładał na wiele nowych i młodych państw, w tym na duże państwo polskie (obszar to 379 tysięcy kilometrów kwadratowych przy 312 tylko tysiącach kilometrów kwadratowych obecnej III Rzeczpospolitej Polskiej) obowiązek ochrony praw mniejszości narodowych, w istotnym stopniu ograniczający  suwerenność tych krajów- tak zwany mały traktat wersalski. 31 lipca 1919 roku po burzliwej debacie, Sejm Ustawodawczy RP ratyfikował traktat, który wszedł w życie 10 stycznia 1920 roku. Ustalający nowy porządek terytorialny i polityczny układ pokojowy przetrwał niecałe dwadzieścia lat w wyniku ogromnych błędów dyplomatycznych Wielkiej Brytanii i Francji wobec bandyckiej III Rzeszy i Adolfa Hitlera. Wersal jest znakomitym przykładem i owocem mądrej, dalekowzrocznej i roztropnej walki o polskie interesy narodowe oraz polską rację stanu. Wielką zasługą Romana Dmowskiego i Narodowej Demokracji był powrót do realizmu antropologicznego i politycznego, który przypominał oraz utrwalał wśród Polaków, podzielonych trzema zaborczymi kordonami, właściwą hierarchię władz człowieka, gdzie jego wola, uczucia i emocje muszą być podporządkowane ocenie rozumu, a wszystkie decyzje, zwłaszcza te najważniejsze, dotyczące przyszłości Ojczyzny oraz narodu i podejmowanych w jej interesie działań, muszą być poddawane gruntownej i trzeźwej analizie, opartej na rozsądnych oraz wyważonych argumentach. Słusznie uważają ludzie mądrzy i świadomi, że Roman Dmowski to twórca, sternik i realizator autentycznie polskiej polityki, która w konsekwencji doprowadziła do zjednoczenia narodu i odbudowania Polski po okresie ponad stuletniej niewoli. Wersal to wielki dyplomatyczny sukces Polaków i osobiście Romana Dmowskiego, który był wielkim mężem stanu, wspaniałym polskim patriotą, wizjonerem i znakomitym publicystą oraz dyplomatą.  

Cześć i chwała bohaterom!

Wojciech Jurczyk