25 czerwca 1447 roku doszło do koronacji w Krakowie Kazimierza IV Jagiellończyka - władcy niestety nie do końca docenianego w polskiej historiografii. Urodził się 30 listopada 1427 roku w Krakowie. Prawie od samego początku temu królowi towarzyszyła pewna otoczka skandalu. Urodził się kiedy jego znakomity ojciec Władysław Jagiełło opromieniony wyśmienitym zwycięstwem wojsk polsko- litewsko- ruskich nad Krzyżakami pod Grunwaldem, był już w naprawdę podeszłym wieku- gdy miał już prawie 70 lat. Kiedy miał 17 lat w bitwie pod Warną 10 listopada 1444 roku zginął jego starszy brat Władysław III Warneńczyk. Kazimierz wcale nie śpieszył się, żeby przyjechać z Wilna do Krakowa i objąć tron, był bardzo lojalny wobec swojego starszego i zamordowanego przez Turków brata.

Kazimierz był wielkim księciem litewskim już od 13 roku życia, ważną tą funkcję sprawował w latach 1440- 1492. Nie śpieszyło mu się jednak do zdobycia polskiej korony, przynajmniej nie na warunkach, jakie mu stawiano. Szlachta w kwietniu 1445 roku spotkała się w Sieradzu, gdzie postanowiła, że nowym królem powinien zostać właśnie Kazimierz. Polska szlachta naiwnie liczyła, że przyjmie on tron i rozszerzy przywileje szlacheckie oraz podporządkuje Litwę Polsce. Kazimierz jednak pokazał, że ma charakter, własne zdanie i nie jest człowiekiem pazernym- nie poszedł na kompromis z roszczeniową polską szlachtą, a okres bezkrólewia trwał ponad 3,5 roku. Królem Polski był w latach 1447- 1492. Jeden z najaktywniejszych polskich władców, za panowania którego Korona, pokonując zakon krzyżacki w wojnie trzynastoletniej, odzyskała po 158 latach Pomorze Gdańskie! Był zdecydowanym przeciwnikiem magnaterii, przyczynił się znacznie do wzmocnienia znaczenia Sejmu, sejmików oraz polskiego parlamentaryzmu, co niestety stało się z krzywdą dla mieszczaństwa. Ślub wziął dopiero w 1454 roku z Elżbietą Habsburżanką, zwaną także Rakuszanką. Choć długo czekał na małżeństwo to ożenił się bardzo dobrze i miał zawsze w swojej żonie oparcie. Był to wyraz niewątpliwie wielkich ambicji jakie posiadał. W końcu poślubił córkę Albrechta Habsburga- króla Czech i Węgier. Połączył się tym samym z wielką dynastią, dzięki czemu mógł potem dla swoich synów projektować osadzenie ich na tych właśnie tronach. Był człowiekiem niezwykle skromnym, nie posiadał wielu pieniędzy i dużego majątku, ponieważ bardzo dużo wydał na wojnę trzynastoletnią toczącą się w latach 1454- 1466 ze śmiertelnym wrogiem zarówno Polski jak i Litwy- Krzyżakami. Germańskie, teutońskie parcie na Wschód zawsze Polskę i inne kraje słowiańskie drogo kosztowało. Bardzo wiele wydał także pieniędzy by osadzić na tronach swoich synów. Jego żona- Elżbieta zastawiała swoje klejnoty i suknie u krakowskich lichwiarzy wśród których byli także dobrze traktowani w Polsce Żydzi. Jagiellończyk doczekał się trzynaściorga dzieci. Pięć córek wydał dobrze za mąż, czterech jego synów zostało później królami; jeden Kazimierz został nawet świętym, a najmłodszy Fryderyk biskupem krakowskim. Przykładał dużą rolę do wychowania swoich dzieci. Edukacją jego synów zajął się znany i ceniony w Polsce Jan Długosz, który pracował przy dworze królewskim. W późniejszym okresie edukacją książąt zajmował się także znany Filip Kallimach. Największym przeciwnikiem nowego władcy stał się wszechwładny dotąd biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki. Oleśnicki został kardynałem i jako legat papieski w Polsce nie zamierzał wyjeżdżać do Rzymu. Oleśnicki namawiał szlachtę do wypowiedzenia królowi posłuszeństwa i de facto buntu, czego król nie mógł tolerować. Kardynał głosił, że król wywiózł z Polski na Litwę wielkie skarby i zapasy broni celem zajęcia będącej jednym ze źródeł sporów polsko- litewskich ziemi łuckiej. Aby ograniczyć wpływy polityczne Oleśnickiego w państwie, Kazimierz IV podjął starania o zapewnienie sobie kontroli nad Kościołem w Polsce. Postać tego wybitnego króla powinna być bliska polskiej ideologii narodowej, ponieważ Kazimierz przykładał dużą wagę do ziem północno- zachodnich Korony i planował, jak wcześniej jego wielki ojciec- Władysław Jagiełło zdobycie państwa zakonnego i rozwiązanie raz na zawsze tego śmiertelnego dla polskiej racji stanu problemu krzyżackiego. W maju 1454 roku wydał akt inkorporacji czyli przyłączenia Prus do Polski. Przyczyną tego długiego konfliktu było poparcie przez Polskę powstania Związku Pruskiego przeciwko zakonowi krzyżackiemu. Mieszkańcy Prus chcieli sojuszu z Koroną, ponieważ Zakon Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie- Krzyżacy ich prześladowali, wyzyskiwali i nakładali wysokie podatki. Początkowo wojna toczyła się po myśli króla. Jednak pierwszą ważną klęskę poniosły wojska polsko- litewskie pod Chojnicami 18 września 1454 roku z najemnymi wojskami czesko- niemieckimi wynajętymi przez Krzyżaków. Króla finansowo wsparły wtedy największe miasta pruskie: Gdańsk, Toruń i Elbląg. W końcu doszło do poddania się wielu miast i twierdz   krzyżackich, jednak wojny nie udawało się jeszcze długo zakończyć. Krzyżacy stawili zdecydowany opór i obie strony zmęczone i wyczerpane tymi zmaganiami wojennymi w październiku 1466 roku podpisały II pokój toruński. To, co temu wybitnemu, samodzielnemu władcy udało się osiągnąć nie może być lekceważone. To właśnie za jego rządów, po zwycięskiej wojnie trzynastoletniej, Korona odzyskała Pomorze Gdańskie i bezcenny dostęp do Morza Bałtyckiego. Kazimierz uwielbiał polowania, co cenne zwłaszcza dla niewylewających za kołnierz Polaków król ten był abstynentem. Nienawidził on Krzyżaków zdając sobie sprawę jakie stanowili oni, przez wieki groźne niebezpieczeństwo geopolityczne dla Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Król zmarł 7 czerwca 1492 roku w Grodnie. Dobre, mądre i dalekowzroczne rządy Kazimierza IV dawały nadzieję na rozbudowanie potęgi Jagiellonów. Niestety w 80 lat po jego śmierci dynastia Jagiellonów ostatecznie wymarła. U schyłku XV wieku władztwo Jagiellonów w Europie Środkowowschodniej budziło respekt w całym ówczesnym świecie. Kazimierz Jagiellończyk nie mógł jednak przewidzieć, że to wspaniałe dziedzictwo i władztwo Jagiellonów tak szybko się rozpadnie. Jego liczne potomstwo i związki jego dzieci z książętami europejskimi do dziś pozwalają doszukiwać się pokrewieństwa władców europejskich z tą dawną, zasłużoną w historii Polski dynastią jagiellońską.

Wojciech Jurczyk